चांद्रयान-3 च्या यशाने संपूर्ण जगाला भारताचा धक्का बसला आहे. बुधवारी संध्याकाळी विक्रम लँडर चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरल्याने भारताने इतिहास रचला. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर पोहोचणारा भारत हा जगातील पहिला देश ठरला.
यासोबतच जगभरातून भारतावर अभिनंदनाचा वर्षाव होत आहे. यासोबतच बीबीसीची चार वर्षे जुनी व्हिडिओ क्लिपही सोशल मीडियावर व्हायरल होऊ लागली. हे चांद्रयान-2 च्या काळातील आहे जे भारताने 2019 मध्ये लॉन्च केले होते.
यामध्ये स्टुडिओत बसलेला बीबीसी अँकर भारताच्या चंद्र मोहिमेची खिल्ली उडवत आहे. या व्हिडिओवर ज्येष्ठ उद्योगपती आनंद महिंद्रा यांनी एक मजेशीर ट्विट केले आहे. ते म्हणाले की, भारताच्या गरिबीला ब्रिटीश राजवट जबाबदार आहे, ज्याने अनेक दशके भारताची संसाधने लुटली.
व्हिडीओमध्ये बीबीसी अँकर भारतातील त्यांच्या वार्ताहराला विचारत आहेत की भारतात पायाभूत सुविधांची मोठी कमतरता आहे, तीव्र गरिबी आहे, 700 दशलक्ष लोकांकडे शौचालये नाहीत, अशा देशाने चंद्र मोहिमेवर इतका पैसा खर्च करावा का? हा जुना व्हिडिओ आहे.
बीबीसीच्या या व्हिडिओवर महिंद्राने ट्विट केले की, ‘खरंच. सत्य हे आहे की आपल्या गरिबीचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे आपल्यावर अनेक दशके इंग्रजांचे राज्य होते. त्यांनी पद्धतशीरपणे संपूर्ण उपखंड लुटला.
इंग्रजांनी आमच्याकडून हिरावलेली सर्वात मौल्यवान गोष्ट म्हणजे कोहिनूर हिरा नव्हे, तर आमचा अभिमान आणि आमच्या क्षमतेवर असलेला विश्वास. आपल्या गुलामांना कनिष्ठ वाटणे हे ब्रिटीश राजवटीचे सर्वात कपटी ध्येय होते.
म्हणूनच स्वच्छतागृहे आणि अवकाश संशोधन या दोन्हीमध्ये गुंतवणूक करणे हा विरोधाभास नाही. सर, चंद्र मोहिमेमुळे आपला अभिमान आणि आत्मविश्वास पुन्हा प्रस्थापित करण्यात मदत होते. ते विज्ञानाच्या माध्यमातून प्रगतीवर विश्वास निर्माण करते. हे आपल्याला गरिबीतून बाहेर येण्याची आकांक्षा देते. सर्वात मोठी गरिबी म्हणजे आकांक्षेचा अभाव.
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) नुसार, चांद्रयान-3 तयार करण्यासाठी एकूण 615 कोटी रुपये खर्च करण्यात आले आहेत. चांद्रयान-3 चे लँडर विक्रम, रोव्हर प्रज्ञान आणि प्रोपल्शन मॉड्यूल बनवण्यासाठी एकूण 250 कोटी रुपये खर्च आला आहे.
तसेच, त्याच्या लॉन्चिंगसाठी 365 कोटी रुपये खर्च करण्यात आले. त्याची एकूण किंमत चांद्रयान-2 च्या तुलनेत 30 टक्के कमी आहे. 2008 मध्ये पाठवलेल्या चांद्रयान-1 ची काही किंमत 386 कोटी रुपये होती.
त्याचप्रमाणे 2019 मध्ये पाठवलेल्या चांद्रयान-2 चा एकूण खर्च 978 कोटी रुपये होता. म्हणजेच तिन्ही मोहिमांवर इस्रोचा एकूण खर्च 1,979 कोटी रुपये आहे.
भारताच्या तुलनेत इतर देशांची चंद्र मोहीम खूप महागडी ठरली आहे. अमेरिकेने 1960 मध्ये चंद्र मोहिमेला सुरुवात केली. त्यानंतर त्याच्या मिशनची एकूण किंमत $25.8 अब्ज होती. जर आपण आजची गणना पाहिली तर ती 178 अब्ज डॉलर्स इतकी आहे.
रुपयाच्या बाबतीत, ही रक्कम सुमारे 14 लाख कोटी रुपये आहे. म्हणजेच, नासाच्या चंद्र मोहिमेचा खर्च इस्रोच्या तुलनेत सुमारे 3,000 पट जास्त होता. रशियानेही 1976 नंतर चंद्रावर आपली मोहीम नुकतीच पाठवली. त्यांच्या Luna-25 चे बजेट जवळपास 1,600 कोटी रुपये होते. ही मोहीम चंद्राच्या पृष्ठभागावर कोसळली.