आजकाल पाकिस्तानी महिला सीमा हैदर आणि तिचा प्रियकर सचिन मीना यांच्या कथा सर्वांच्या ओठावर आहेत. पण या प्रेमकथेला गुप्तहेर असलेले जोडले जात आहे. म्हणजेच सीमा ही पाकिस्तानी एजंट असू शकते जी गुप्तहेरीसाठी भारतात आली आहे. मात्र, याची अद्याप पुष्टी झालेली नाही. तरीही या प्रकरणाचा तपास सुरूच आहे. यातील सत्यता येणारा काळच सांगेल.
पण आज आम्ही तुम्हाला भारताच्या त्या महिला गुप्तहेरबद्दल सांगत आहोत, जिने देशासाठी आपला जीव पणाला लावला. या गुप्तहेराने एका पाकिस्तानीशी लग्न केले, ती तिच्या सासरच्या घरी राहिली आणि ती गर्भवती राहिली पण तिचे लक्ष देशाला पाकिस्तानची गुप्त माहिती देण्यावर होते.
2018 मध्ये आलिया भट्टचा ‘राझी’ हा चित्रपट प्रदर्शित झाला होता. ‘राझी’ चित्रपटाची कथा सेहमत खानसारख्या धाडसी गुप्तहेराच्या व्यक्तिरेखेवर आधारित होती. पण हा चित्रपट निवृत्त नौदल अधिकारी हरिंदर सिक्का यांनी खऱ्या पात्रांवर लिहिलेल्या ‘कॉलिंग सेहमत’ या पुस्तकावर आधारित आहे हे फार कमी लोकांना माहिती आहे.
म्हणजे सेहमत खान खरा होता. आज आम्ही तुम्हाला या सेहमत खानची गोष्ट सांगणार आहोत. ‘कॉलिंग सेहमत’मध्ये सेहमतची खरी ओळख आणि नेमके ठिकाण गुप्त ठेवण्यात आले आहे. पुस्तकानुसार ही कथा १९७१ साली सुरू होते. भारत-पाकिस्तान युद्धापूर्वी भारतीय लष्कराला पाकिस्तानच्या योजना शोधून काढू शकणाऱ्या आणि शत्रूच्या हालचालींवर लक्ष ठेवणाऱ्या गुप्तहेराची गरज होती.
या कामासाठी काश्मीरमधील एका व्यावसायिकाने आपल्या कॉलेजमध्ये शिकणारी मुलगी सेहमत हिला राजी केले. विचित्र गोष्ट म्हणजे सेहमत ही व्यावसायिक गुप्तहेर अजिबात नव्हती, तर ती एक साधी मुलगी होती जी देशाच्या रक्षणासाठी काहीही करू शकते.
प्रशिक्षणानंतर सेहमतचा विवाह पाकिस्तानी लष्कराच्या अधिकाऱ्याशी झाला. सेहमत तिच्या सासरच्या घरी (पाकिस्तान) गेली. तिचा नवरा पाकिस्तानी लष्करात अधिकारी असल्याने, सेहमतने तिच्या सासरच्या घरी राहून भारताविरुद्ध पाकिस्तानच्या डावपेचांची अत्यंत महत्त्वाची माहिती भारताला पुरवली.
‘कॉलिंग सेहमत’नुसार, तिने भारताला अशी गुप्त माहिती दिली होती, ज्यामुळे अनेकांचे प्राण वाचू शकले. पाकिस्तानात हेरगिरी करूनही जिवंत भारतात परत येऊ शकणाऱ्या काही गुप्तहेरांपैकी सेहमत एक होती. देशासाठी प्राणाची आहुती देणे यालाच म्हणायचे की सेहमत २ वर्षे शत्रूंमध्ये राहून भारतात परतली तेव्हा ती गर्भवती होती.
नंतर तिने एका मुलाला जन्म दिला जो भारतीय सैन्यात भरती झाला. हे पुस्तक लिहिण्याची कल्पना हरिंदर सिक्का यांना कारगिल युद्धाबाबत संशोधन करत असताना भारतीय लष्करातील सेहमत या अधिकाऱ्याच्या मुलाशी भेटल्यावर त्यांना सुचली. त्याने आपल्या आईच्या शौर्याबद्दल सविस्तर सांगितले.
सेहमत सध्या पंजाबमधील मालेरकोटला येथे राहते आणि त्यानंतर सिक्काही तिला भेटायला गेला होता, असे सांगितले जाते. सिक्का यांनी सेहमतने भारतीय गुप्तचर यंत्रणेला दिलेली सर्व माहिती तपासली आणि सर्व काही खरे असल्याचे निष्पन्न झाले. हे पुस्तक पूर्ण करण्यासाठी त्यांना 8 वर्षे लागली.
ज्यावेळी सेहमतचे पाकिस्तानात लग्न झाले होते, त्यावेळी भारत आणि पाकिस्तानमध्ये युद्ध जवळ आले होते. जरी सेहमतला फक्त फॅसिलिटेटर म्हणून प्रशिक्षित केले गेले असले तरी, सेहमतने त्याच्या पलीकडे जाऊन वर्गीकृत माहिती मिळवण्यासाठी आपला जीव धोक्यात घातला.
पुस्तकात हरिंदरने सांगितले आहे की, सेहमतला पाहून ही महिला इतकी धाडसी गुप्तहेर असू शकते यावर विश्वासच बसत नव्हता. तसेच, जर सिक्काने ‘कॉलिंग सेहमत’ लिहिले नसते, तर देशातील इतर अनेक हेरांप्रमाणे सेहमतची कहाणीही कायमची अज्ञात राहिली असती.